*uz/i PV

*uzi

(tr)
1.
Preni ion kiel rimedon por atingi celon: mi devis uzi mian poŝan tranĉilon [1]; viajn plej bonajn junulojn kaj viajn azenojn li […] uzos por siaj laboroj [2]; se vi eĉ […] uzus por vi multe da sapo, via malvirto tamen restos [3]; ni uzu do ruzon [4]; oni uzis helpilojn, por subzoni la ŝipon [5]; uzi siajn proprajn piedojn [6]; mi posedis bototirilon kaj kombilon, kiujn mi neniam uzis [7]; mi uzis nenion el tiuj rajtoj [8]; anstataŭ la vorto je ni povas ankaŭ uzi akuzativon sen prepozicio [9]; la artikolo ‚la‘ estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aŭ objektoj konataj [10]; [la ĵurnalistoj] uzis la imagon por elverki artikolojn kun frapantaj titoloj KKl ; mi uzis la saman pretekston ChB ; uzi monon kaj admonon kaj flaton kaj baton (ĉiujn rimedojn) PrV ; ŝlosilo uzata ruston ne konas PrV . SIN:apliki2, utiligi2
2.
Konsumi por kontentigi bezonon: uzu iom da vino pro la stomako [11]; la princo uzis tri tagojn por ĉi tiu vojaĝo [12]; ni uzu bone la vivon, ĉar la vivo ne estas longa [13]. VD:eluzi, foruzi, ĝui
afrikanse:
gebruik
albane:
përdorimi
amhare:
አጠቃቀም
angle:
use ~ata: used.
arabe:
استخدام
armene:
օգտագործումը
azerbajĝane:
istifadə
beloruse:
карыстацца, карыстаць, ужываць
bengale:
ব্যবহার
birme:
အသုံးပြု
bosne:
koristiti
ĉeĥe:
použít, požívat, upotřebit, užít, užívat
dane:
brug
estone:
kasutamine
eŭske:
erabilera
filipine:
gamitin
finne:
käyttää
france:
employer (utiliser), utiliser ~i monon kaj admonon kaj flaton kaj baton: faire des pieds et des mains.
galege:
uso
germane:
1. benutzen, gebrauchen 2. verbrauchen, nutzen
guĝarate:
ઉપયોગ
haitie:
itilize
haŭse:
amfani
hinde:
उपयोग
hispane:
usar, utilizar
hungare:
használ
igbe:
iji
indonezie:
menggunakan, mempergunakan, memanfaatkan, memakai ~ata: digunakan, dipakai, terpakai.
irlande:
úsáid
islande:
notkun
japane:
使用 [しよう]
jave:
nggunakake
jide:
נוצן
jorube:
lilo
kanare:
ಬಳಕೆ
kartvele:
გამოყენება
kazaĥe:
пайдалану
kimre:
defnydd
kirgize:
колдонуу
kmere:
ប្រើ
koree:
사용
korsike:
‘usu
kose:
ukusebenzisa
kroate:
koristiti
kurde:
bikaranîn
latine:
usus
latve:
izmantot
laŭe:
ການນໍາໃຊ້
litove:
naudoti
makedone:
употреба
malagase:
fampiasana
malaje:
penggunaan
malajalame:
ഉപയോഗം
malte:
użu
maorie:
whakamahi
marate:
वापर
monge:
siv
mongole:
ашиглах
nederlande:
gebruiken ~ata: gebruikt.
nepale:
प्रयोग
njanĝe:
ntchito
okcidentfrise:
brûke ~ata: brûkt.
panĝabe:
ਵਰਤਣ
paŝtue:
استعمال
portugale:
usar, utilizar
ruande:
koresha
ruse:
употреблять, использовать
samoe:
faʻaaogᗑ
sinde:
استعمال
sinhale:
භාවිතය
skotgaele:
cleachdadh
slovake:
použiť, používať, upotrebiť
slovene:
uporaba
somale:
isticmaalka
ŝone:
shandisa
sote:
sebelisa
sunde:
pamakean
svahile:
kutumia
svede:
använda
taĝike:
истифода бурдан
taje:
ใช้
tamile:
பயன்பாடு
tatare:
куллану
telugue:
ఉపయోగం
tibete:
བེད་སྤྱོད་བྱེད་
tokipone:
kepeken
turke:
kullanmak
ukraine:
використання
urdue:
استعمال
uzbeke:
foydalanish
vjetname:
sử dụng
zulue:
ukusetshenziswa

uzo

Preno de io kiel rimedo: la elfknabino jam dancis […] ĉarme farante uzon de siaj ŝaloj [14]; la brikoj […] rompiĝis, sed ili ankaŭ trovis […] uzon [15]; fari uzon el ĉiu parteto Marta ; post la uzo de la aerostato mi ĝin forbruligos [16]; oni bezonis jam helpi al si per priskriba uzo de kelke da vortoj EE ; li faris uzon de la rajto, kiun oni donis al li Marta ; mi jam per tiu ruz-uzo atingis la celon LSB . VD:utilo
beloruse:
карыстаньне, ужываньне
ĉeĥe:
používání, požívání, upotřebení, užívání
finne:
käyttö
france:
usage
germane:
Gebrauch, Anwendung
hispane:
uso
indonezie:
penggunaan, pemanfaatan, pemakaian
japane:
使用 [しよう], 利用 [りよう], 用途 [ようと]
ruse:
употребление, использование, применение
slovake:
používanie, upotrebenie
taje:
การใช้
ukraine:
ужиток, уживання, користування, використання

*uzado

Daŭra, ofta uzo: li ordonis instrui al la Judoj la uzadon de pafarko [17]; ĝia uzado [de la artikolo] estas tia sama kiel en la aliaj lingvoj [18]; solvi la demandon, kia nome arta lingvo estos enkondukita en komunan uzadon [19]; la praktika uzado de nia lingvo fariĝas ĉiam pli kaj pli granda [20]; ĉambro, okupita de fraŭlino […] por ŝia propra uzado KPr ; junuloj tenis sub la brako grandajn librojn […] duone disŝiritajn de uzado Marta .
17. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 1:18
18. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 27
19. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, 6
20. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Kvara Kongreso Esperantista en Dresden en la 17a de aŭgusto 1908
beloruse:
карыстаньне, ужываньне
ĉeĥe:
používání, požívání, upotřebení, užívání
finne:
käyttö
france:
utilisation
germane:
Gebrauch
hispane:
utilización
hungare:
használat
indonezie:
penggunaan, pemanfaatan, pemakaian
japane:
使用 [しよう], 常用 [じょうよう], 使用法 [しようほう]
nederlande:
gebruik
portugale:
utilização
ruse:
употребление, использование
slovake:
používanie, upotrebenie
svede:
användning
taje:
การใช้
ukraine:
ужиток, уживання, користування, використання

*uzaĵo

Ĉio, kion oni uzas: ambaŭ uzaĵoj sekve de tro multa frotado estis proksima al forviŝiĝo BdV ; ne ignoru klasikajn […] am-uzaĵojn [21]. VD:aparato, ilo, materialo1, rimedo
21. La Ondo de Esperanto, 2000, No 5 (67)
beloruse:
прылада, інструмэнт
finne:
käyttöesine, tarve-esine, tarveaine
germane:
Gebrauchsgegenstand, Arbeitsgerät, Gerätschaft, Utensil
hispane:
utensilio
hungare:
használati eszköz
indonezie:
gunaan
japane:
用具 [ようぐ], 用品 [ようひん]
nederlande:
gebruiksvoorwerp
ukraine:
річ, приладдя, припас

uzanto

Tiu, kiu uzas ion: la malmultaj uzantoj de tiu strateto preterpasis rapide ChR ; la verko perdus sian eksterordinare necesan karakteron de dogma fundamenteco, kaj […] la uzanto ne havus la certecon, ke mi morgaŭ ne faros ian alian ŝanĝon [22]; la uzanto de Volapuk nepre devas ĝin konstante ripetadi, ĉar alie li ĝin baldaŭ forgesas EE ; la uzanto estas la eksperto kiu informas la farinton pri kiel bone aŭ malbone li faris instrumenton por ĝia celata uzo Rsp ; Esperanto-parolantoj ofte estas pli postulemaj komputil-uzantoj ol aliaj [23]; uzanto de Interreto [24]; post kiam la instalado finiĝis, la uzanto havas antaŭ si tre profesie aspektantan ekranon, kun pluraj pendomenuoj kaj amaseto da butonoj [25]. VD:salutnomo
22. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Antaŭparolo
23. Paŭl Peeraerts: Por lingvemaj komputilemuloj ..., Monato, 1995/06, p. 22
24. Roland Rotsaert: Universala Retlingvo, Monato, 2000/04, p. 26
25. Paŭl Peeraerts: Monato, Ni levu la ĉapelon!, 1995/05, p. 16
angle:
user
beloruse:
карыстальнік
germane:
Anwender, Benutzer, Nutzer
indonezie:
pengguna, pemakai
japane:
使用者 [しようしゃ], ユーザ
taje:
ผู้ใช้

uzebla

1.
Tia, ke oni povas uzi ĝin, kvankam eble ne perfekte taŭga aŭ en iom eluzita stato: tiom da konado de homoj […], tiel uzebla por la praktika vivo BdV ; oni devas favori per ĉiuj uzeblaj rimedoj la korajn, sciencajn, sindonemajn homojn, kiuj kuraĝas entrepreni tiun grandegan batalon [26]; tiu ĉi simbola skribado […] estas tre maloportuna kaj malfacile uzebla [27]. VD:aplikebla, sendifekta
2.
Funkcianta malgraŭ iom da difektoj aŭ ne perfekta taŭgeco: la lanterno […] ankoraŭ estas uzebla [28]; ne ĉiuj violonĉeloj kostas tiom da mono, […] vi povos aĉeti uzeblan instrumenton por cent guldenoj [29]. VD:provizora, surogata
angle:
usable
france:
utilisable
germane:
nutzbar
indonezie:
dapat digunakan, dapat dipakai
japane:
使用できる [しようできる], 利用できる [りようできる]

uzinda

Tia, ke valoras uzi ĝin; utila: la libro estas bona kaj uzinda por lernantoj kaj lernigantoj [30]; la broŝuro […] povas fariĝi tre taŭga propagandilo, uzinda dum poresperantaj kampanjoj [31]. SIN:konvena1.a, oportuna1, taŭga
30. Monato, Probal Daŝgupto: Verki unu por la aliaj, 2003
31. Monato, Nikolao Gudskov: Helpilo por kontraŭstari al imperiismo, 2003
angle:
useful
france:
utile
germane:
nützlich
indonezie:
berguna, bermanfaat

eluzi

(tr)
1.
Uzi tute, elĉerpe por tiri plenan utilon el io: Miajn sagojn Mi ĉiujn eluzos kontraŭ ilin [32]; lia spirita kapablo ne havis sufiĉe da forto, por eluzi tiujn trezorojn, kiujn li devas eluzi konforme al sia destino [33]; nu, knabino, eluzu viajn ungojn KPr ; [li] eluzis, kompreneble, tiujn pozitivajn rezultojn Ret ; [ili] eluzis el siliko faritajn kojnojn por bati, bori, fosi, tranĉi Ret ; malalta homo, ekzemple, aspektos ridinde, se li eluzos sian plenan voĉon kaj preskaŭ kriegante faros la tutan paroladon Ret ; nun li eluzas sian plej fortan atuton Ret ; mi povus pasigi la posttagmezon por agrable eluzi mian liberecon VaK . VD:ekspluati, elĉerpi, profiti, utiligi
2.
Uzi ĝis difektiĝo; foruzi, trouzi: [ili] eluzos la produktojn de siaj manoj ĝis plena malnoviĝo [34]; la senĉesa movado de eliro kaj de aliro naskis senĉesan frotadon, kiu [la ŝnuron] rapide eluzis KPr ; la pivotoj estas eluzitaj kaj estas ne eble enmeti novajn [35]. VD:trivi
beloruse:
выкарыстаць, спажыць, вычарпаць (праз спажываньне)
ĉeĥe:
2. obnosit, opotřebovat, využít
finne:
2. käyttää loppuun, kuluttaa (tehdä kuluneeksi)
france:
2. user
germane:
1. ausnutzen 2. abnutzen
hispane:
2. desgastar
hungare:
2. elhasznál (elkoptat), elkoptat (elhasznál)
indonezie:
mengeruk (keuntungan, sumber daya, dll.), mengeksploitasi
japane:
使いきる [つかいきる], 使い古す [つかいふるす]
nederlande:
2. verslijten
portugale:
2. gastar
ruse:
2. использовать, износить, истрепать
slovake:
2. opotrebovať, zodrať
svede:
2. slita ut
taje:
ใช้จนหมด, ใช้จนพัง
ukraine:
використовувати, зношувати

eluzitaĵo

Afero, kiun longa aŭ intensa uzo tro difektis: la homoj mokadis la malnovan eluzitaĵon [36].
beloruse:
рызьзё, старызна
finne:
risa, rämä, vanha roju
france:
vieillerie
hispane:
vejestorio
indonezie:
barang bekas, loakan
japane:
使い古し [つかいふるし], ぽんこつ
ruse:
ветошь, старьё, обноски

foruzi

(tr)
Konsumi per uzado: ĉar la sumo estis pli granda, ol li iam antaŭe foruzis pojare, li provis trovi alian manieron forfluigi la monon HsT ; foruzi sian tempon de la neceso al la superfluo VaK ; vi foruzas vian energion de la kreanta laboro VaK ; oni foruzis ĉiun farbon, […] ĉu bruna, verda, viola, vermiljona, flava aŭ oranĝa [37]; presiloj havas nur normajn paperformatojn, do ankaŭ deklinia notico foruzas folion A4 [38]; pli rapida procesoro foruzas pli da elektro [39]; en Strasburgo oni foruzas sian tempon ne nur por muziko [40].
beloruse:
спажыць, выкарыстаць
ĉeĥe:
spotřebovat se užíváním, zcela se opotřebit
finne:
käyttää loppuun
france:
épuiser
germane:
aufbrauchen
hispane:
terminar, agotar
hungare:
felhasznál, elfogyaszt
indonezie:
menghabiskan
japane:
消耗する [しょうもうする], 消費する [しょうひする], 使い果たす [つかいはたす]
nederlande:
verbruiken
portugale:
esgotar, gastar
ruse:
использовать, износить, израсходовать, истратить
slovake:
spotrebovať
ukraine:
використовувати, витрачати, зношувати

fuŝuzi

Difekti uzante, mallerte, malbone uzi: se ne ekzistas laborista organizo, la mono estos donacata al burĝa societo, kiu ĝin fuŝuzos por propagandi ĉe policistoj [41].
41. E. Lanti: For la Neŭtralismon!, [1928]
beloruse:
зламаць, пашкодзіць (пры ўжываньні)
finne:
käyttää taitamattomasti, pilata
france:
déglinguer, mal employer
hispane:
estropear, dañar, romper
hungare:
tönkretesz, elront
japane:
使い損なう [つかいそこなう]
ruse:
сломать, угробить

kunuzi

(tr)
Plurhome, samtempe aŭ komune uzi: de tempo al tempo eblos ke 2 instruistoj kunuzos unu loĝejon [42].
42. -: Mazingira, 2008
beloruse:
ужываць (сумесна)
france:
partager (utiliser en commun)
hispane:
compartir
indonezie:
berbagi, memakai bersama-sama
taje:
ใช้ด้วยกัน

misuzi, malbonuzi

(tr)
Uzi en maniero, kiu ne estas ĝusta aŭ kiu havas malbonajn sekvojn: misuzi sian aŭtoritaton; vi misuzas tro da loko LSB ; mi misuzis la privilegiojn da la partia funkciulino Metrop ; mi sentas, ke mi misuzas vian amikecon, ke mi estas malhonesta, ke mi trompas vin Tor ; ne misuzu tiun ĉi figuron, ĉar facile povas okazi, ke la aŭskultantoj ne komprenos la sencon Ret ; mi malbonuzis la gastamon de via domo BdV . VD:molesti
angle:
misuse
beloruse:
ужываць неналежным чынам, злоўжываць
ĉeĥe:
chybně užít, chybně užívat, nesprávně užít, zneužít, zneužívat
finne:
käyttää väärin
france:
abuser (de)
germane:
missbrauchen
hispane:
abusar (de)
hungare:
visszaél
indonezie:
menyalahgunakan
japane:
誤用する [ごようする], 悪用する [あくようする]
nederlande:
misbruiken
pole:
nadużywać, używać w sposób niewłaściwy, zmarnować
portugale:
prefixo que indica mal
rumane:
abuza, abuz, risipă
ruse:
злоупотреблять, неверно использовать, использовать не по назначению
slovake:
zneužiť
taje:
ใช้ไปในทางที่ผิด
ukraine:
зловживати, неправильно використовувати

*trouzi

(tr)
Uzi super la ĝusta, ordinara mezuro: unu vorton ankoraŭ, ŝi diris, se mi ne trouzas vian komplezon ChL ; oni ekstreme trouzis ĉi tiun komparon, kiu nun rememorigas ion tute alian [43]; mi timus trouzi vian tiel grandvaloran tempon KPr ; li estis dorlotata, trouzis sian sukceson, faris diversajn frenezaĵojn [44]; mia bona edukiteco detenis min trouzi ilian regalemon VaK ; fidante je la malfacila kontrolebleco de siaj rakontoj [ili] ofte trouzas la kredemon de la legantaro VaK . VD:disipi, malŝpari
beloruse:
злоўжываць, ужываць празьмерна
ĉeĥe:
nadužít, nadužívat, zneužít
finne:
käyttää ylettömästi, käyttää liikaa
france:
abuser (de)
germane:
zu sehr ausnutzen, verschwenden
hispane:
abusar (de)
hungare:
kihasznál (túlzottan), túlzottan igénybe vesz
japane:
乱用する [らんようする], 使いすぎる [つかいすぎる]
nederlande:
misbruik maken
portugale:
abusar
ruse:
злоупотреблять
slovake:
nadužívať, zneužívať
taje:
ใช้มากเกินไป
ukraine:
надуживати, зловживати

unuuza

Kiu estas uzebla nur unu fojon, poste ne plu: volontuloj disdonadis teon en unuuzaj tasoj [45].
45. K. Kniivilä: Homoj de Putin, 2016
beloruse:
аднаразовы
france:
à usage unique, jetable
indonezie:
sekali pakai
japane:
使い捨ての [つかいすての]
taje:
ใช้ได้ครั้งเดียว, ใช้แล้วทิ้ง

fruktuzo

JUR Leĝa rajto, laŭ kiu iu povas utiligi aferon, posedaĵon, heredaĵon, prenante por sia profito nur la produktaĵojn aŭ rentojn, sed ne tuŝante la bienon aŭ la kapitalon.
beloruse:
узуфрукт
ĉeĥe:
požívací právo
finne:
käyttöoikeus, nautinta
france:
usufruit
germane:
Nießbrauch
hispane:
usufructo
hungare:
haszonélvezet
japane:
用益権 [ようえきけん]
nederlande:
vruchtgebruik
portugale:
usufruto
ruse:
право пользования
slovake:
užívacie právo
ukraine:
узуфрукт

administraj notoj

frukt~o: Mankas dua fontindiko.
frukt~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.